Një hap drejt
gjetjes së përgjigjeve dhe zgjidhjeve për të mbështetur nevojat e të gjithëve.
Së bashku me terapinë ABA ne mundemi,
Nepermjet terapise ABA ne kultivojmë gradualisht aftësitë e menaxhimit të sjelljes sociale, verbale dhe agresive që i ndihmojnë fëmijët të marrin pjesë në lidhjet me komunitetin, ngjarjet dhe mjediset arsimore. Duke bashkuar terapitë e bazuara në evidencë, ne do të punojmë me aftësitë dhe sjelljet e tyre ekzistuese pozitive autike përmes një mjedisi natyror loje. Objektivi ynë është të ofrojmë strategji të buta të përsëritura dhe efektive që ndërtojnë gradualisht aftësitë e jetës.
Me ndërgjegjësimin profesional dhe kuptimin e informuar të sjelljeve autike, ne mund të ndihmojmë në edukimin e kujdestarëve duke zgjeruar mjetet e aftësive të fëmijëve. Objektivi ynë është të punojmë me sjellje natyrale që mbështesin rregullimin emocional dhe vetë-menaxhimin në të gjitha mjediset, duke ndihmuar në krijimin e strukturës që ku të gjithë përfitojn. Prioriteti i zërave autikë është kur kujdesi për formësimin nuk është vetëm i nevojshëm, por kërkohet nga të gjithë terapistët ABA, ju inkurajoheni të lexoni më shumë këtu mbi kodin e etikës dhe të drejtave të garantuara për të gjithë individët. Terapia ABA është një grup mjetesh për të ndihmuar në përgatitjen e fëmijëve për të ardhmen dhe të tashmen. Përdorimi i teknikave të buta të bazuara në prova për të rritur pozitivitetin e tyre ekzistues kualifikohet duke reduktuar sjelljet e dëmshme.
Lexoni më shumë mbi kodin e etikës ABA dhe si të kërkoni për të drejtat e fëmijës suaj këtu.
Kini parasysh që çdo fëmijë është unik, por këto janë sjellje të zakonshme të vlerësimit të hershëm të perdorura me shpesh.
2 Muajsh
Social/Emocional:
- Fillon tu buzeqesh personave perreth.
- Qeteson veten momentalisht (vendos doren ne goje dhe thith doren).
- Perpiqet te shikoj prindin
Gjuha/Komunikimi:
- Leshon tinguj, ben zhurma me fyt.
- Kthen koken drejt tingujve.
Konjitiv (te mesuarit, te menduarit, zgjidhjet e problemeve):
- Shikon fytyrat e personave me vemendje.
- Fillon te ndjek gjera me sy dhe njeh njerezit nga distanca.
- Qan nese nje aktivitet nuk ndryshon.
Levizjet/Zhvillimi fizik:
- Mund te mbaj koken lart dhe fillon te shtyj trupin lart kur eshte shtrir barkas.
- Levizjet e kembeve dhe kraheve behen me te buta.
4 Muajsh
Social/Emocional:
- Buzeqesh njerezve.
- Pelqen te luaj me njerez dhe mund te qaj kur loja ndalon.
- Imiton disa levizje dhe shprehi te fytyres, si buzeqeshja.
Gjuha/Komunikimi:
- Fillon te belbezoj. Belbezon me shprehi te fytyres dhe kopjon tingujt qe degjon.
- Qan ne menyra te ndryshme te tregoj uri, dhimbje, apo lodhje.
Konjitiv (te mesuarit, te menduarit, zgjidhjet e problemeve):
- Duket nese eshte e/i lumtur apo e/i trishtuar.
- I pelqen kur i jepet dashuri/dhembshuri.
- Perpiqet te arrij nje loder me nje dore.
- Perdor duart dhe syt sebashku, si kur shikon nje loder dhe perpiqet ta arrij me dore.
- Ndjek me sy objekte qe levizin nga njera ane ne tjetren.
- Shikon fytyrat e njerezve me vemendje.
- Njeh personat e familjes edhe nga larg.
Levizjet/Zhvillimi fizik:
- Mban koken lart pa nevoj per ndihme.
- Shtyn kembet nese e vendosni ne kemb me shputat ne toke.
- Mund te rrotullohet nga barku ne kurriz.
- Mund te mbaj nje dore dhe ta tundi.
- Sjell duart ne goje. Kur eshte shtrir barkas, shtyn lart me berryl.
6 Muajsh
Social/Emocional:
- Njeh fytyrat e familjareve dhe fillon te dalloj nese dikush eshte nje i/e panjohur.
- I pelqen te luaj me te tjeret, sidomos me prinderit.
- U pergjigjet emocioneve te te tjereve dhe shpesh duket i/e lumtur.
- I pelqen te shikoj veten ne pasqyre.
Gjuha/Komunikimi:
- U pergjigjet tingujve duke leshuar tinguj.
- Leshon zanore si: (“ah”, “eh”, “oh”) dhe pelqen te bej me rradh me prindin duke leshuar tinguj.
- Reagon ndaj emrit te vete duke pare ne drejtimin ku erdhi tingulli.
- Leshon tinguj per te treguar kur i pelqen dicka apo kur nuk pelqen dicka.
- Fillon te leshoj bashktingelloret e para (“m”, “b”).
Konjitiv (te mesuarit, te menduarit, zgjidhjet e problemeve):
- Shikon rreth e rrotull.
- Fut gjera ne goje.
- Tregon kuriozitet per gjera dhe perpiqet te marri gjera qe jan afer.
- Fillon te kaloj gjera nga nje dore te tjetra.
Levizjet/ Zhvillimi Fizik:
- Rrotullohet ne te dyja drejtimet (barkas ne kurriz, nga kurrizi ne bark).
- Fillon te ulet pa mbeshtetje.
- Tundet para dhe mbrapa, ndonjeher ecen kembadora mbrapa perpara se te shkoj perpara.
9 Muajsh
Social/Emocional:
- Mund te ket frik nga te panjohurit, do te rrij vetem me njerez qe njeh.
- Ka lodra te preferuara.
Gjuha/Komunikimi:
- Kupton “jo”.
- Leshon shume tinguj te ndryshem si “mamamama” dhe “babababa”.
- Imiton tinguj dhe gjeste qe bejn te tjeret.
- Perdor gishtin per te treguar gjera.
Konjitiv (te mesuarit, te menduarit, zgjidhjet e problemeve):
- Shikon udhen e nje objekti qe bie ne toke.
- Shikon per gjera qe te shikon ty te fshehesh.
- Luan “ta” (kur nje i rritur fsheh fytyren pas duarve, ul duart dhe thot “ta”).
- Fut gjera ne goje.
- Kalon objekte nga nje dore tek tjetra lehtesisht.
- Merr objekte te vogla midis gishtit te madh dhe gishtit tregues (objekte si drithra “cereal”).
Levizjet/ Zhvillimi Fizik:
- Qendron ne kembe duke u mbajtur.
- Mund te ulet.
- Qendron ulur pa mbeshtetje.
- Ngrihet ne kembe duke perdorur mobiljet e shtepis.
- Ecen kemba doras.
12 Muajsh
Social/Emocional:
- Eshte i/e turpshem/e rreth tepanjohurve.
- Qan kur iken mami apo babi.
- Ka gjera te preferuara dhe njerez te preferuar.
- Tregon frik ne disa situata.
- Te jep nje liber kur do te degjoj nje histori.
- Perserit tinguj ose veprime qe te marr vemendje.
- Zgjat doren ose kemben te ndihmoj kur po vishet.
- Luan lojra si “ta”.
Gjuha/Komunikimi:
- U pergjigjet komandave te thjeshta.
- Perdor gjeste te thjeshta si: tund koken te thoj “jo” ose te bej me dore per “mirupafshim”.
- Ben tinguj qe ndryshojn ne tonin e zerit (tingellojn si fjale).
- Thot “mama” dhe “baba” ose “dada”.
- Perpiqet te thoj fjale qe thua ti.
Konjitiv(te mesuarit, te menduarit, zgjidhja e problemeve):
- Eksploron gjera ne menyra te ndryshme, duke tundur, duke plasur, duke hedhur objekte/lodra.
- Gjen objekte te fshehura lehtesisht.
- Kopjon gjeste.
- Fillon te perdor objekte ne menyren e duhur; per shembull, pi nga nje gote, kreh floket.
- Perplas dy objekte se bashku.
- Fut gjera ne kuti, i nxjerr nga kutia.
- Leshon objekte nga duart pa nevoj per ndihme.
- Ndjek komanda te thjeshta si “merre lodren”.
Levizjet/Zhvillimi Fizik:
- Ulet pa ndihme.
- Ngrihet ne kembe, ecen duke u mbajtur ne mobilje.
- Mund te hedhi disa hapa pa u mbajtur.
- Mund te qendroj ne kembe vet.
18 Muajsh
2 Vjeç
Social/Emocional:
- Pelqen tu jap objekte te tjerve si loje.
- Mund te ket teka dhe te qara te shpeshta.
- Mund te frike nga te panjohurit.
- Tregon dashuri kundrejt njerezve te aferm.
- Luan me gjasme: ushqen nje kukull.
- Qendron ngjitur me nenen/babain kur eshte ne ambjent te ri.
- Tregon me gisht te tregoj dicka interesante.
- Eksploron vetem por me prinderit afer.
Gjuha/Komunikimi:
- Thot disa fjale njeshe.
- Thot dhe tund koken “jo”.
- Tregon me gisht ti tregoj dikujt cfar do.
Konjitiv (te mesuarit, te menduarit, zgjidhjet e problemeve):
- E di cfar jane objektet e perditshme; per shembull, telefoni, krehri i flokeve, luga.
- Tregon me gisht te marri vemendjen e te tjereve.
- Tregon interes ne kukulla apo lepurusha duke bere gjasme sikur po i ushqen.
- Tregon me gisht nje pjes te trupit.
- Ben zhgarravina.
- Mund te ndjek komanda me nje hap pa nevojen e gjesteve; per shembull, ulet kur ti i thua “ulu”.
Levizja/Zhvillimi Fizik:
- Ecen vet.
- Mund te ngjitet shkalleve dhe mund te vrapoj.
- Terheq loder nderkoh qe ecen.
- Mund të ndihmoj të zhveshi veten.
- Pi nga një gotë.
- Ha me lugë.
30 Muajsh
Social/Emocional:
- Luan prane femijeve te tjere dhe ndonjeher luan me ta.
- Te tregon ty cfare mund te bej duke thene, “me shiko mua”!
- Ndjek rutine te thjeshte si te ndihmoj te vendosi lodrat ne vend kur ti i thua, “Erdhi koha te vendosim lodrat ne vendin e tyre”.
Gjuha/Komunikimi:
- Flet rreth 50 fjale.
- Flet fjale dyshe duke perdorur nje fjale vepruese si per shembull “bebi qan’, “qeni vrapon”.
- Emerton figura ne liber kur ti i tregon me gisht dhe e pyet, “cfare eshte kjo?”
- Thot fjale si “une”, “mua”, apo “ne”.
Konjitiv (te mesuarit, te menduarit, zgjidhjet e problemeve):
- Perdor objekte te luaj me gjasme, per shembull ushqen nje kukull me nje bllok sikurse te ishte ushqim.
- Eshte e/i afte te zgjidh probleme si per shembull qendron mbi nje stol te vogel qe te arrij dicka te larte.
- Ndjek komanda me dy hapa si per shembull, vendose lodren ne toke dhe mbylle doren”.
- Tregon qe di te pakten nje ngjyre, per shembull tregon me gisht nje kolori te kuq kur e pyet “cili eshte i kuq?”.
Levizja/Zhvillimi Fizik:
- Perdor duart per te perdredhur gjera, si te hapi kapakun e nje shishe.
- Heq disa rroba vete, si pantallona te gjera ose nje xhaket e hapur.
- Hidhet me te dyja kembet.
- Kthen faqet ne liber, nje nga nje, kur ti i lexon asaj/atij.
Cfare eshte ABA dhe cfare eshte autizmi?
01.
CFARË ËSHTË ABA?
ABA apo Analiza e Sjelljes se Aplikuar eshte nje metode shkencore qe aplikon menyra empirike (dicka qe eshte bazuar ne fakte te vezhguara dhe jo opinione) te ndryshoj sjellje me rendesi sociale. Sjelljet me rendesi sociale kane dobi te menjehershme dhe me kohe te gjate per personin qe eshte i perfshir ne keto sjellje. ABA perdoret jo vetem me persona me autizem por gjithashtu individe me sindormen daun, dhe persona me aftesi te kufizuara apo vonesa ne zhvillim.
02.
CFARË ËSHTË AUTIZMI?
03.
CFARË E SHKAKTON AUTIZMIN?
Shkaku egzakt i autizmit nuk njihet; por gjenetika eshte dyshimi kryesor. Teorizohet qe ambjenti luan nje rol nga ekspozimi para-, gjate- shtatezanis dhe menjeher pas- lindjes por keto jane akoma vetem teori.
Ajo cfare dim mbi autizmin eshte akome ne fazen fillestare. Kjo fushe eshte gjithnje duke ndryshuar sepse studime te reja dalin cdo muaj. Eshte shume e rendesishme qe edukatoret dhe terapistet qe punojn me persona me autizem te qendrojn aktual ne studimet qe lexojn.
Analiza e Sjelljes
Terapia ABA njihet ne komunitetin shkencor per impaktin pozitiv qe ka mbi jeten e individeve te cilet ndihmojn. Me posht do te gjeni link te studimeve shkencore te bera mbi efektiven e terapis ABA.
─ Terapia ABA eshte e bazuar ne metoda shkencore te studiuara thellesisht dhe me e perdorura per individed me autizem.
Burime te pavarura shkencore te studimeve ne fushen ABA
Olis
NCBI
ASAT
UIHC
ABAI
BACB
Citime
Shkallet e Zhvillimit: Centers for Desease Control and Prevention
Autizmi: Boutot. A. E (2017). Autism spectrum disorders: Foundations, characteristics, and effective strategies. Pearson Education, Inc.
Analiza e Sjelljes
Terapia ABA njihet ne komunitetin shkencor per impaktin pozitiv qe ka mbi jeten e individeve te cilet ndihmojn. Me posht do te gjeni link te studimeve shkencore te bera mbi efektiven e terapis ABA.
─ Terapia ABA eshte e bazuar ne metoda shkencore te studiuara thellesisht dhe me e perdorura per individed me autizem.
Burime te pavarura shkencore te studimeve ne fushen ABA
Citime
Shkallet e Zhvillimit: Centers for Desease Control and Prevention
Autizmi: Boutot. A. E (2017). Autism spectrum disorders: Foundations, characteristics, and effective strategies. Pearson Education, Inc.
regjistrohuni falas per informacione mujore
Miresevini tek qendra e publikimit te artikujve mujor. Regjistrohuni te merrni informacionet dhe te rejat me te fundit nga ABA Albania.